Kenan Kaya ( Özel Haber ) - Zirai don felaketinin üzerinden aylar geçti ama Malatya’da kayısı krizi bitmedi, tam tersine daha da büyüdü. Yeni mahsulün sıfırlandığı bir yılda, Malatya kayısının adı şimdi tarihin en büyük “etiket skandalı” iddialarıyla çalkalanıyor. Kulislerde konuşulanlara göre Özbekistan ve Tacikistan’dan getirilen kayısılar, “Malatya menşeli” etiketiyle dünya pazarına sürülüyor! Malatya’nın adını ve itibarını yerle bir edecek bu iddialar, hem üreticiyi hem ihracatçıyı hem de tüketiciyi ayağa kaldırdı.
Rakamlar Değişmiyor, Sorular Çoğalıyor
Deprem yaralarını sarmadan gelen zirai don felaketiyle Malatya’daki kayısı üretimi bu yıl tamamen yok oldu. Ancak tuhaf bir durum var: Ziraat Odası, Ticaret ve Sanayi Odası ile Kayısı Borsası, elde kalan stoklar için aylar önce “35 bin ton” açıklamıştı.
Aradan aylar geçti, tonlarca ihracat yapıldı, satışlar hız kesmedi… Ama rakam hâlâ 35 bin ton. Peki, bu kayısı nereden geliyor? Stok hiç mi azalmıyor? Yoksa birileri başka yerden gelen ürünü “Malatya kayısısı” diye mi satıyor?
Kayısı Borsası Başkanı Özcan: “İzin Vermeyiz”
Sektördeki hedefin merkezinde Malatya Kayısı Borsası Başkanı Ramazan Özcan var. Özcan, iddialara karşı net konuşuyor:
“Yabancı kayısının Malatya etiketiyle satılmasına asla izin vermeyiz. Kalitemizi düşürmeyeceğiz.”
Ama sahada konuşulanlar çok daha sert… İddiaya göre Malatya’nın önde gelen firmalarından bazıları, Tacikistan’da üretim ve paketleme tesisleri kurdu. En güçlü firmalardan birinin ise Mersin Serbest Bölge’de Özbek kayısılarını paketleyip “Malatya” menşeiyle piyasaya sürdüğü iddia ediliyor. Malatya kayısı piyasasında bu iddialar kulaktan kulağa konuşulurken, Borsa Başkanının tavrı ne olacağı ise merak konusu oldu.
İzmir’den Gelen Çarpıcı Çıkış
İzmir Kuru Gıda Birliği’nden yapılan açıklama da şüpheleri artırdı. İlk açıklamada “Kuru kayısı da 35 bin ton stok var” denilmişti. Aylar sonra yine aynı rakam telaffuz edildi. Satış devam ederken stoklar nasıl hâlâ aynı kalıyor?
“Çiftçi Artık Nefes Alamıyor”
Ege İhracatçı Birlikleri’nden Mehmet Ali Işık, tabloyu felaket olarak özetledi:
“40 yılı aşkın süredir kuru meyve ihracatındayım. Böyle bir doğa olayını ilk kez görüyorum. Nisan’da -17 derece, Temmuz’da 45 derece… Kayısıdan fındığa, üzümden kiraza kadar tüm ürünlerde tarihi rekolte kayıpları yaşandı. Üretici yüzde 50-60 faizle bu bahçelere bakamaz. Hükümet acil destek vermeli.”
Işık, üreticinin ayakta kalabilmesi için finansal desteğin şart olduğunu vurgularken, ihracatçı firmaların da bu krizden yara almadan çıkamayacağını belirtti.
İhracat Rakamları ve Stok Gerçeği
2024/25 sezonu başında devreden 35 bin ton kuru kayısı stoku, bu yıl ihracat için can simidi olacak.
Türkiye, geçtiğimiz sezon 115 ülkeye 74 bin 774 ton kuru kayısı ihraç ederek 377,4 milyon dolar gelir elde etti.
En büyük pazarlar:
ABD – 67,5 milyon dolar
Fransa – 30,4 milyon dolar
Almanya – 25,6 milyon dolar
Ancak döviz getirisi bir önceki sezona göre yüzde 5 düştü.
Sektörün Üzerinde Kara Bulutlar
Malatya kayısısında yaşanan bu kriz, “yabancı kayısı oyunu” iddialarıyla artık sadece tarımın değil, Türkiye’nin ihracat itibarının da meselesi haline geldi.
Stok rakamlarının değişmemesi, yurt dışı bağlantılı tesis yatırımları, Mersin’deki paketleme söylentileri ve üreticinin iflasın eşiğine gelmesi…
Tüm bu gelişmeler, akıllara şu soruyu getiriyor:
Malatya kayısısı gerçekten Malatya’dan mı geliyor? Yoksa sofralarımıza başka coğrafyaların meyvesi mi düşüyor?
Başkanı Ramazan Özcan, 2024-2025 sezonuna dair kuru kayısı ihracat rakamlarını değerlendirdi. Özcan, bu sezon yaşanan iklimsel olumsuzluklara rağmen Malatya’nın kuru kayısı ihracatındaki liderliğini sürdürdüğünü vurguladı. Özellikle Nisan 2024’te yaşanan zirai don olayı nedeniyle rekoltede düşüş yaşandığını dile getiren Başkan Özcan, yine de 74.774 ton ihracatla 377 milyon 371 bin dolar gelir elde edildiğini söyledi.
Malatya kayısı hakkında oldukça ilginç iddialar ortaya atılırken, Malatya’da kayısının patronu diye bilinen Malatya Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan da basının karşısına geçip bu yılki verileri açıkladı. Özcan açıklamasında şu ifadelere yer verdi:
“Malatya, yaşadığı büyük depreme ve sonrasında gelen tüm olumsuzluklara rağmen kuru kayısı ihracatında dünyadaki liderliğini sürdürüyor. 2024 yılında 398 milyon dolar gelir elde ettik. Bu yıl ise 74.774 ton ihracatla 377 milyon 371 bin dolar gelir elde ettik. Bu gelir, geçmiş yıllara göre tonaj olarak düşük olsa da gelir açısından başarılı bir seviyede. Çünkü fiyatlarımız yukarı yönlü hareket etti. Yani az mal, yüksek fiyat prensibiyle bu sezonu tamamladık. Son 150 yılın en sert iklimsel etkisini yaşadık. Bu da rekolteye yansıdı. 100 bin ton ihracat hedefimizi gerçekleştiremedik. Ancak mevcut tabloda önemli bir pazar kaybı yaşanmadan sezonu tamamladık.”
Temmuz 2025’te toplam 2.820 ton kuru kayısı ihracatı yapılırken, bu ihracattan 21 milyon 343 bin dolar gelir elde edildi. Özcan, “Geçen yıla göre miktar olarak düşüş olsa da gelir seviyemiz korundu. Fiyat istikrarı açısından olumlu bir tablo var” ifadelerini kullandı.
Avrupa’dan Talep Sürüyor
Malatya kayısısının özellikle Avrupa Birliği ülkeleri, başta Almanya, Fransa ve Hollanda olmak üzere yüksek talep gördüğünü kaydeden Özcan, ABD’nin de en önemli alıcı ülkeler arasında olduğunu söyledi. Başkan Ramazan Özcan, “AB coğrafi işaret tesciline sahip Malatya kayısısı, kalitesi ve güvenilirliğiyle pazarda güçlü konumunu koruyor. Tüketici güveni oldukça yüksek. Bu da markalaşmış bir ürün olarak Malatya kayısısının geleceğini garanti altına alıyor” derken sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bu yıl çiftçimiz için sıkıntılıydı ama 2026 yılı mahsulüyle birlikte pazar kayıplarını telafi edeceğiz. Üreticilerimizin yanında olmayı sürdüreceğiz. Malatya Kayısısı dünya pazarındaki gücünü koruyor. Malatya hâlâ dünyanın kuru meyve başkenti olma konumunu sürdürüyor. Bu başarıyı büyütmek hepimizin ortak görevi olmalı.”
