Malatya Kent Konseyi’nin koordinasyonunda; Malatya Valiliği, Malatya Büyükşehir Belediyesi, İnönü Üniversitesi ve Malatya Turgut Özal Üniversitesi iş birliğiyle düzenlenen “Deprem Nedenli Göçün Malatya İline Etkileri” başlıklı çalıştaylar dizisinin dördüncü oturumuna ait özet rapor kamuoyuyla paylaşıldı. Bu oturumda "Deprem Nedenli Göçün Malatya Ekonomisine Etkisi" masaya yatırıldı. Çalıştaya; Malatya Büyükşehir Belediyesi Başkan Danışmanı Mehmet Fatih Güven, Malatya Kent Konseyi Genel Sekreteri Hasan Batar, Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, Malatya Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan, Kent Konseyi Genel Kurul ve Yürütme Kurulu üyeleri, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, muhtarlar, kamu kurum ve kuruluş temsilcileri ile akademisyenler katıldı.
Rapor: Ekonomide derin kayıplar, acil çözüm ihtiyacı
Panelde uzmanların tespitleri ve çalıştay masalarından çıkan önerilerle hazırlanan özet rapor, Malatya’nın deprem sonrası karşı karşıya kaldığı ekonomik kırılganlığı tüm detaylarıyla ortaya koyarken, çözüm önerileriyle yeniden ayağa kalkış için yol haritası sundu.
Hizmet Sektöründe Büyük Çöküş ve Acil Müdahale İhtiyaclar
Deprem sonrası göç nedeniyle daralan talep, hizmet sektöründe ciddi bir çöküşe yol açtı. Özellikle küçük işletmeler, dükkân yıkımları, sigortasızlık ve hasar tazminlerindeki gecikmeler nedeniyle kapanmak zorunda kaldı. Göç eden nüfusun yokluğu, müşterisini kaybeden işletmeleri yeniden açılma konusunda cesaretsiz hale getirdi. Malatya Çarşı Projesi’nin tamamlanarak esnafa teslim edilmesi, bu anlamda hayati önemde görülüyor.
Önerilen çözüm adımları arasında şunlar öne çıkıyor:
Hızlı sigorta tazminatları ve düşük faizli krediler
Vergi ertelemeleri, kira destekleri
Malatya Çarşı Projesi’nin ivedilikle tamamlanması
Göç edenlerin dönüşünü teşvik edecek sosyal projeler
Malatya'nın Ekonomik Potansiyeli Harekete Geçirilmeli
Türkiye’nin 28. büyük nüfusa sahip ili olan Malatya, ekonomik sıralamada 62. sırada. Rapor, bu durumu kurumlar arası işbirliği eksikliğiyle açıklıyor. Büyük sermaye sahiplerinin Malatya’ya yatırım yapmaktan uzak kalması ise ekonomik enerjinin heba edilmesine neden oluyor.
Öne çıkan çözüm önerileri:
Ortak ekonomik lobi oluşturulması
“Malatya Ekonomik Zirvesi” ile büyük iş insanlarının kente yönlendirilmesi
Girişimcilik merkezleri ve fon destekleri kurulması
Kurumsal düzeyde uzun vadeli kalkınma vizyonu geliştirilmesi
Ruhsatsızlık ve Haksız Rekabet: Esnafı Bitiren Yanlış Politikalar
Belediyelerin plansız ruhsatlandırma uygulamaları sonucu aynı sektörde çok sayıda işletme açılması, esnafı ekonomik sıkıntıya sokuyor. Özellikle zincir marketlerin kontrolsüz yayılması, yerel işletmelerin iflasına yol açıyor.
Raporun önerileri şunlar:
Sektörel planlama esas alınmalı
Ticaret çeşitliliği politikası uygulanmalı
Zincir market açılışlarına sınırlama getirilmeli
Mahalle bazlı ruhsat denetimleri yapılmalı
Tarım ve Hayvancılıkta Tersine Göç Umudu, Betonlaşma Tehdidi
Tarım sektörüne bağlı ailelerin büyük kısmı ya göç etmedi ya da üretim dönemiyle birlikte geri döndü. Ancak hayvancılık yapan küçük işletmelerde kayıplar ağır oldu. Ayrıca şehirden kırsala yönelen nüfusun tarım arazilerine konut yapması, betonlaşma tehlikesini artırıyor.
Öneriler:
Küçük işletmelere uzun vadeli teşvikler
Kayısıda katma değerli üretim modeli
Tarım arazilerini koruyacak imar önlemleri
Mevsimsel göçleri yansıtacak veri sistemleri
Gençlere yönelik tarım girişimcilik programları
“Burjuva Köylülük” ve Genç Neslin Tarımdan Uzaklaşması
Tarım alanlarına yapılan konutlar, üretim yapmayan ama köyde yaşayan yeni bir sınıfın doğmasına neden oldu. Bu durum, genç çiftçiler için kötü örnek oluşturuyor ve uzun vadede tarımsal potansiyeli zayıflatıyor.
Çözüm önerileri arasında:
Caydırıcı imar politikaları
Tarım dışı yapılaşmalara sıkı denetim
Gençlere tarım için özel kredi ve teşvikler
Sosyal kampanyalarla üretim özendirilmesi
Kayısıya Aşırı Bağımlılık Malatya’yı Kırılgan Hale Getiriyor
Kayısı üretiminin düşük olduğu yıllarda ticaretin durma noktasına geldiği belirtilen raporda, katma değerli kayısı ürünleri üretilerek ekonomik kırılganlığın azaltılması gerektiği vurgulandı.
Çözüm önerileri:
Kayısıyı işlenmiş ürünlere dönüştürme
AR-GE ve büyük markalarla iş birlikleri
Uluslararası pazarlara yönelik tanıtım bütçeleri
Tarımdan kopan üreticiye dönüş programları
Tarımda çeşitlilik ve sürdürülebilirlik stratejileri
Sanayi Altyapısında 50 Yıllık Gecikme ve Tekstile Bağımlılık Sorunu
1978’den bu yana yeni sanayi sitesi yapılmayan Malatya’da, organize sanayi bölgelerinin yarısından fazlası tekstile ayrılmış durumda. Bu durum, sektör çeşitliliğini ve sanayi gelişimini sınırlıyor.
Raporda dikkat çeken öneriler:
Yeni sanayi bölgeleri ve siteler kurulmalı
Araç bakım-onarım altyapısı güçlendirilmeli
OSB’lerde gıda, makine, savunma sanayi gibi sektörler öne çıkarılmalı
Yüksek teknoloji yatırımları teşvik edilmeli
50 yıllık kalkınma vizyonu hazırlanmalı
Turizmde Potansiyel Var Ama Altyapı ve Kalite Eksik
Malatya’nın tarihi ve kültürel değerlerine rağmen, hizmet kalitesindeki düşüklük ve sosyal yaşam eksikliği turistlerin konaklama süresini kısaltıyor. Otel kapasitesi yetersiz, turizm rotaları eksik.
Önerilen adımlar şunlar:
Kaliteli restoran, kültürel alan ve sosyal mekânların artırılması
Tematik turizm rotaları oluşturulması
Otel ve konaklama altyapısının genişletilmesi
Yerel işletmelerin turizm ekonomisine katkısının artırılması
Sonuç ve Değerlendirme:
“Deprem Nedenli Göçün Malatya Ekonomisine Etkileri” başlıklı çalıştay raporu, Malatya’nın tüm ekonomik damarlarında ciddi hasar oluştuğunu ortaya koyarken, aynı zamanda yeniden ayağa kalkış için umut veren ve uygulanabilir çözüm önerilerini de içeriyor. Katılımcı kurumlar ve uzmanlar tarafından dile getirilen her madde, Malatya’nın yeniden ayağa kalkması için bir yol haritası niteliği taşıyor.
